Esperanto reformida

Esperanto reformida (')
Creada par:	L. L. Zamenhof
Anio:	1894
Tota parlores:
Familia:	Linguas construida  lingua aidante internasional
Fonte:
State ofisial
Regulada par:
Sifras
ISO 639-1:
ISO 639-2:
ISO 639-3:
SIL:
Mapa
Vide ance: Lingua – Lista de linguas

Esperanto reformida ia es creada par L. L. Zamenhof en 1894 como un responde a criticas. El ia prefere ce se esperanto orijinal no cambia, ma otras ia presa forte el. Cuando la comunia de esperantistes ia vota, los rejeta la cambias. Alga de la sujestes ia es adotada par la projeta de reforma nomida ido, comensante en 1907. Ma esperanto se mesma no ia cambia multe pos la publica de la Fundamento de Esperanto par Zamenof en 1905.

La alfabeta:

a, b, c (= elefen x), d, e, f, g, h, i, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, z (= elefen ts)

• z > s (naso, mesuro)
• kz > ks (eksemplo, eksista)
• c > z (szii, szienzo), c (cigareto, cirklo)

La diacritos es eliminada:

• ĉ > c (capo, cokolato), k (kavalo, kamiso)
• ŝ > c (macino, tuca), s (stopa, buselo), etc
• ĥ > k (eko, kemio)
• ĝ > g (angelo, gardeno)
• aŭ > av (lavda), a (atuno), o (aploda), u (hodiu)

La pronomes:

• mu, tu, lu (mas e cosa), elu (fem); nu, vu, loru; su (refleta).
• oni es eliminada.

Nomes:

• singular: -o
• plural: -i
• la ojeto no difere de la sujeto
• la article "la" es eliminada.

Ajetivos e averbos:

• -e, nonvariante
• pli > plu
• plej > maksu

Verbos:

• -a - infinitiva
• -an - imperativa
• -en - presente
• -in - pasada
• -on - futur
• -un - dependente
• -ente - la sola partisipio ativa
• -ate - la sola partisipio pasiv

Table de particulas:

	determinante	person	cosa	posese	loca	tempo	razona	modo	cuantia
alga	alikve	alikvu	alikvo	de alikvu	in alikvre loko	alikvam	por alikvo	in alikve maniero	alikvantu
ce, cual	kvale	kvu	kvo	de kvu	ubu	kvandu	por kvo	kom	kvantu
tal	tale	is, hik	id, ho		ibu, ic	tum	por ho	sik	tantu
tota, cada	omne	omnu	omno		partutu	semper		omnemaniere
no	nule	nemo	nulo	de nemo	nuskvam	nunkvam		nulemaniere

Otra paroletas:

• kaj > e (elefen e)
• aŭ > u (elefen o)
• versu - per indica dirije (elefen a, dirijal)
• ĝis > ad (elefen a)
• for > ab (elefen de, spasial)
• kun > kum (elefen con)
• ĉar > nam (elefen car)
• ĉu > num (elefen esce, si)
• eĉ > mem (elefen an)
• mem > ipsu (elefen mesma)
• jen > ekcu (elefen vide asi)
• jes > si (elefen si)
• tuj > statim (elefen pronto)
• ju... des > kvantu... tantu (elefen tan... como)
• ol > kvam (elefen ca)
• je, po > a (elefen a, sur, asta, par)
• da, pri > de (elefen de, pos, sirca, sur; relatal)
• en > in (elefen en)
• ajn > kunku (eleefn cualce)
• unu > un (elefen un)
• unuj > uni (elefen de, alga)
• nau > novu (elefen nove)

Afisas:

• -aĵ > -e (elefen -ia; pe bonajho > boneo)
• -iĝ > -isk (elefen -i, deveni)
• -uj > -i (elefen -osa, conteni)
• -ĉj, -nj > et (forma amosa per nomes propre)
• -edz > spos (elefen sposida)

Zamenof sustitui radises romanica o latina per multe radises germanica. Per esemplo:

• bird > ukcel (elefen avia)
• blov > sofl (elefen sofla)
• brust > pekt (elefen peto)
• dank > grati (elefen grasia)
• dik > gros (elefen obesa, spesa)
• etc.

Esemplo:

Patro nue, kvu esten en cielo,

sankte estan tue nomo,

venan regito tue.

Estan volo tue,

kom in cielo, sik anku sur tero.

Pano nue omnedie donan al nu hodiu.

E pardonan al nu debi nue,

kom nu anku pardonen al nue debenti.

Ne kondukan nu in tento,

sed liberigan nu de malbono.

Compara con esperanto propre:

Patro nia, kiu estas en la ĉielo,

via nomo estu sanktigita.

Venu Via regno,

plenumiĝu Via volo,

kiel en la ĉielo, tiel ankaŭ sur la tero.

Nian panon ĉiutagan donu al ni hodiaŭ.

Kaj formetu al ni niajn ŝuldojn,

kiel ankaŭ ni formetas al niaj ŝuldantoj.

Kaj ne konduku nin en tenton,

sed liberigu nin de la malbono

Nota: Un influe sur Zamenof ia es alga sujestes par Antoni Grabowski en un article de janero 1894. An si el prefere alga cambias a esperanto, el vota per reteni la orijinal:

• ĉiam > sempre (elefen sempre)
• ĉie > partute (elefen cada loca)
• ĉio, ĉiuj > toto, -aj (elefen cada cosa, cada person)
• ĉiu > ĉaka (elefen cadun)
• ĝi > lo (elefen lo)
• iom > poke (elefen alga cuantia)
• iu, io, iel > kvalka, -o, -e (algun, alga cosa, alga modo)
• kia > kvala (elefen cual?)
• kiam > kande (elefen cuando?)
• kie > uve (elefen do?)
• kiel > kome (elefen como?)
• kiom > kvante (elefen cuanto?)
• kiu > ki (elefen ci?)
• kiu, kio > ka, ko (elefen ce?)
• neniam > nunke (elefen nunca)
• neniu, nenio, neniel > nula, -o, -e (elefen nun, no cosa, no modo)
• ojn > kunke (elefen cualce)
• tia > tala (elefen tal?)
• tiam > alore (elefen aora, alora)
• tie > ive (elefen ala)
• tie ĉi > ĉie (elefen asi)
• tiel > sik (elefen tal)
• tiom > tante (elefen tan multe, tan poca)
• tiu ĉi, tio ĉi > kvesta, -o (elefen esta, asi)
• tiu, tio > kvela, -o (elefen acel, ala)

Fonte

• Histoire de la langue universelle