Stenografia

De Vicipedia
Esemplos de sistemes de stenografia: la prea de nos Senior

Stenografia es un modo de scrive cortida cual crese la rapidia de scrive. Multe varias esiste: alga varias usa simboles o cortis per parolas e espresas comun; otras usa glifos desiniada per scrive rapida cual pote es ajuntada con lunlotra en un modo lisa.

La indica la plu vea de un sistem de stenografia es de la Partenon en Elas antica, sur un peso de marmor de la sentenio cuatro aec. En Roma antica, Marcus Tullius Tiro (103 - 4 aec), un sclavo e plu tarde un om libre e atendor de Cicero, ia developa la notas tironian per scrive la parlas de sua mestre. En Xina imperial, secretores ia usa un forma de sinias xines multe cortida e corente per rejistra la prosedes de corte e confesas de criminores.

Un interese en stenografia o "scrive corta" ia developa a la fini de la sentenio 16 en England. En 1588, Timothy Bright ia introdui sua libro Characterie; An Arte of Shorte, Swifte and Secrete Writing by Character ("sinia: un arte de scrive corte, rapida, e secreta par sinias"). En 1626, Thoma Shelton ia introdui "Scrive corte", cual ia deveni popular e es bon conoseda car lo ia es usada par Samuel Pepys per sua jornal personal e multe de sua scrivedas ofisial. Lo ia es ance usada par Isaac Newton en alga de sua jornales.

Stenografia pitman, prima introduida en 1837 par un instruor de engles, Isaac Pitman, e bonida multe vesa a pos. La sistem ia es usada tra la mundo de parlores de engles, e ia es ajustada per multe otra linguas, incluinte latina e japanes. La sistem es fundida sur fonemes en loca de spele tradisional. En la SUA e alga otra partes de la mundo, lo ia es recambiada par stenografia gregg, cual ia es instroduida en 1888 par John Robert Gregg. Esta sistem, como lo de Pitman, es fonemica, ma ave la vantaje de usa sola linias "magra", en loca de usante varias de la spesia de linias per indica fonemes diferente, como en la sistem de Pitman.

Plu resente, alga desiniores, como Ronald Kingsley Read ("Quikscript"), ia crea formas de scrive cual, an si no stenografias completa, ave leteras, metodos corente per rapidi la scrive de los, e cortis de parolas comun.

Sistemes de scrive model
Logografias Cuneforma | Ieroglifos | Xines | Canji | Maia
Silabarios Tsalagi | Canadianes orijinal | Catacana | Hiragana | Linial B
Abjades Alfabeta orijinal | Arabi | Fenisia | Arami | Ivri | Maniste | Nabatea | Sogdian | Suri | Tifinagh | Ugaritica
Abugidas Bangla | Brami | Calinga | Canada | Caxmiri | Devanagari | Granta | Gujurati | Gupta | Gurmuci | Hanunuo | Itiopian | Mianmar | Odia | Sindi | Sinhales | Tai | Tamil | Telugu | Tengwar | Tibetan | Tocarian
Alfabetas completa Adlam | Bopomofo | Cartuli | Cirilica | Copta | Deseret | Deutx | Elinica | Eres | Etrusca | Glagolitica | Goto | Haieren | Hangul | Latina | Mandaia | Mongol | Ogam | N'ko | Runas | Shaw | Turces vea | Uigur
Otra cosas Scrive corente | Stenografia | Transcrive | Alfabeta Fonetical Internasional (AFI) | Unicode