Istoria temprana de la muslimes

De Vicipedia


En cuando la Impero Roman ia pali, la oportunia per otra sivilias ia crese. On ta duta ce cualcun alora ta divina ce la competor major ia orijina en la costa ueste de Arabia. Arabia ia pote susta sua popla sola minima par cultiva. Ma, car lo ia es bon locada entre la imperos rica a sua norde e la recursos nontocada de Africa a sua sude, e plu tarda la vias par mar a India e ultra, Arabia ia pote furni la eleje de intercambia profitosa a sua poplas.

Muhammad, resetante sua revela prima de la anjel Gabriel

Muhammad ia nase 569 ec en Maca, un vila de comersia prosima a la Mar Roja. Sua madre ia mori cuando el ia ave ses anios, donce el ia es elevada par sua avo, e plu tarda par sua tio. El ia es probable nonalfabetiste, ma esta ia es vera per la plu de arabis de sua eda.

Cuando el ia ave 26 anios, el ia sposi un vidua rica 14 anios plu ca el, ci ia es sua sposa solitar asta cuando el ia mori a 26 anios plu. El ia ave des plu sposas — ma no fio vivente. El e sua sposa prima ia pari un fia, Fatima, ci ia deveni un carater multe importante en la istoria de islam. La fia ia sposi Ali, la fio adotada par Muhammad, e ance multe importante en islam.

Cuando el ia es plu vea, el ia deveni plu e plu relijiosa, e ia atenta aprende plu sur iudisme e cristianisme. El ia comensa medita solitar en la deserto e cavas local.

En 610 ec, Muhammad ia adormi en un cava, cuando tradision dise ce la anjel Gabriel ia apare a el e ia dise a el ce el va deveni la mesajor de Dio (en arabi: Allah*). El ia ave esta esperia repetente tra la resta de sua vive. A cada ves, la anjel ia furni un leson (sura) a el, cual el ia debe memori. Estas ia es ultima rejistrada en scrive, e pos la mori de Muhammad, ia es colieda como la libro santa de islam, la Curan.

Muhammad ia predica a la popla de Maca, ma ia es frontida par oposa notable par xefes pagan. Cuando la menasa de viole ia deveni plu prosima, el ia parti de Maca per la vila de Medina, a cual el ia es invitada, con sirca 200 de sua seguores. Ala, el ia es plu susedosa e ia prende ultima la potia secular de la vila.

Sua relatas con la familias pagan de Maca ia continua dejenera, e relatas con la iudis de Medina, prima prometente, ia dejenera ance. Un alia entre la familias de Maca e la iudis de Medina ia batalia contra la seguores de Muhammad tra alga anios.

En 630, Muhammad ia prende Maca. En du plu anios, tota Arabia ia es su sua controla, e islam ia deveni un fortia major. Muhammad ia mori a 7 junio 632 ec.

La mesaje fundal de Muhammad ia es multe simple: On debe aseta Allah como la un e sola dio, e aseta ce Muhammad ia es sua profeta. Dise esta parolas a tre veses, e on es un muslim.

Islam sinifia "sede", pd on es salvada sola par fida. Allah, ci sabe tota, sabe a ante ci va es salvada. Esta idea (cual nos va vide denova entre la protestantes en Europa) tende coraji en batalia, ma tende ance gida un popla a un aseta pesimiste de la state presente, bon o mal. Ma acel aseta no ia aveni en islam asta pos multe sentos de anios.

La Curan dise ce a alga dia (sola Allah sabe cuando), la mores va leva se e reuni con sua spiritos. Los va es judida. Alga va es lansada a un de la sete niveles de enferno. Alga va es permeteda a entra a paradiso — descriveda en un modo multe fisical (e an edoniste a veses). Multe de esta sena deriva de la iudis, ci ia deriva lo de la persianes.

Islam es multe orientada a regulas, e tende fusa relijio con la secular. La eglesa e la stato debe es unida. En la Curan, on ave regulas per sposi, comersia, politica, gera, ijenia, etc — multe simil a la leges iudiste, cual Muhammad ia imita. Entre esta regulas, muslimes debe no come la carne de porco o can, e no pote ave relatas sesal cuando la fem ave sua menstrua, como iudistes ortodox. Muhammad ia ajunta un regula contra alcol. La sosia cual Muhammad ia imajina es simil a tal statos autoritar como Arabia Saudi e Iran oji.

Sposi ia es corajida, e asteni de seso ia es pecosa. Poligamia ia es permeteda, an con limitas. Femes, como en iudisme e cristianisme, ia es suordinada a omes, ma no ia es regardada como propria. Divorsa, an fasil, ia es forte descorajida. Femes ia es egal a omes en la plu de casos legal e finansial. Sclavia, an si lo no ia es condenada, ia debe segue multe regulas per umani la institui.

Muhammad e la muslimes ia es jeneral asetante de iudistes e cristianes (nomida "popla de la libro", pd la biblia), ma paganes no ia es tolerada. Gera e puni par mori ia es asetada e usada par la profeta: "E un ci ataca tu, ataca el en un modo simil" (2: 194).

La cultur e lingua arabi, e la relijio islam, ia domina pronto un parte grande de la mundo, de Espania e Maroco tra Egipte e Filastin asta Persia e a ultra. Tra un periodo, lo ia presenta un fas tolerante e progresiste, e la filosofia muslim ia compete con lo de la elinicas antica.

Sunis e Xias[edita | edita la fonte]

La Kaaba en Maca, cual indica la dirije de prea per muslimes tra la mundo

La fende major en islam es entre la sunis e la xias. La fende ia comensa con avenis en la sentenio sete.

Pos la mori de Muhammad en 632, la xefia de la comunia muslim ia pasa a Abu Bakr as-Siddiq, un de la acompaniores la plu prosima de Muhammad. Alga en la comunia ia senti ce esta pasa de xefia no ia es legal, e ce la titulo de califa parteni vera a Ali ibn Abi Talib. La alega par Ali ia es suportada par la fato ce el ia es la cusin e fio adotada de Muhammad, sua convertida prima (cuando el ia ave nove anios), e la sposo de sua fia Fatima. Ambos lados ia crede ce Muhammad ia eleje spesial sua om prefereda. Los ci ia suporta Abu ia deveni la sunis; los ci ia suporta Ali ia deveni la xias.

La califia ia pasa de Abu Bakr a Umar, e de Umar a Ulthman. Ulthmam ia pasa la rena a Ali. Cuando Ali ia es matada en 661, la califia ia pasa a Muawiya, ci ia fundi la Califia Umaian a pos. Ali ia es enterada en Najaf en lo cual es aora Irac, e la loca resta un loca santa major per xias.

La nom suni refere a la sunas, la tradisiones nonscriveda e interpretes de la Curan — un obra simil a la Talmud de la iudis. Sunis crede ce la rol de califa debe es un a cual on es elejeda par la xefes relijiosa de la comunia muslim, e no dependente a un desende direta de Muhammad.

La nom xia deriva de la parola per "partito (de Ali)". Los abita la plu en Iran e Irac este, e entre la filastines. Los regarda alga desendentes direta de Ali — la imames — como nunca falinte e la eritores vera de Muhammad. Ali ia es la imam prima, sua fio Hassan la imam du, e sua fio du Hussein la imam tre. La fios de Ali ia es matada en la batalias con califa Muawiya. Ma sua seguores ia fini con la imam 12, ci ia asconde en 940. La plu de xias crede ce la imam 12 va reveni como la Mahdi (Maxia), e reclama sua xefia de la mundo muslim. En la entretempo, aiatolas es elejeda per servi como la atendores de islam.

La majoria de sunis e xias es libraliste, an no a la nivel de la normas european. En tempos pasosa e rica, on no ave multe desacorda entre los. Ma ambos ave ance setas estrema. Alga xias, per esemplo, ave un tradision de valua martiria, derivante de sua esperias de desacorda contra la sunis.

La seta estrema suni la plu famosa es la seta Wahhabi, de cual Osama bin Laden ia es un membro. Lo es multe fundaliste: La Curan no debe es interpreteda, ma lejeda en modo leteral; preas a profetas, santas, o cualce cosa otra ca Dio es proibida; imajes o monumentos a cualce xef muslim o tombas ornosa per muslimes famosa es proibida; e la Curan debe es la fonte sola de lege secular como ance lege relijiosa.

Un otra grupo famosa es la sufis, ci pote es o suni o xia. Sufis es misticas ci crede ce la ama de Dio brilia tra tota persones e cosas, an tra feia e malia, e ce par ateni un state spesial de mente, on pote esperia esta direta. En esta, los sembla zen budisme. Sufisme es ance notada per sua usa de parabolas con multe niveles de sinifia, simil a la parabolas de Jesus. Un suclase de la sufis es la darvixes, de ci sua pratica mistica inclui dansas relijiosa.


Nota: "Allah" es la parola arabi per "la Dio". Lo deriva de la mesma radis como la ivri "Elohim", e ultima de la parola cananes "El", cual refere a la padre de tota dios.